Sự kiện ba tàu hải giám của Trung Quốc táo tợn xâm nhập sâu vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam hơn 80 hải lý và cắt cáp thăm dò của tàu Bình Minh 02 đã vi phạm trắng trợn chủ quyền, quyền chủ quyền của Việt Nam cũng như luật pháp quốc tế. Pháp Luật TP.HCM xin giới thiệu bài phân tích dưới góc độ pháp lý của Thạc sĩ Hoàng Việt - giảng viên Trường ĐH Luật TP.HCM xung quanh sự kiện này.

Sự kiện tàu Bình Minh 02 trong khi đang tiến hành khảo sát tại lô 148 trong phạm vi thềm lục địa 200 hải lý của Việt Nam bị ba tàu hải giám số 12, 17 và 84 của Trung Quốc uy hiếp, cản trở hoạt động, cắt cáp thăm dò đã cho thấy sự vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế của Trung Quốc. Cụ thể là: Công ước Luật Biển năm 1982 Liên Hiệp Quốc (UNCLOS 1982) và Tuyên bố về cách ứng xử của các bên trên biển Đông năm 2002 (DOC 2002).

Quyền đương nhiên của quốc gia ven biển

Điều 77 UNCLOS 1982 đã quy định cụ thể quyền của các quốc gia ven biển đối với thềm lục địa. Theo đó, quốc gia ven biển thực hiện các quyền thuộc chủ quyền đối với thềm lục địa về mặt thăm dò và khai thác tài nguyên thiên nhiên của mình. Các quyền nói trên có tính chất đặc quyền, nghĩa là các quốc gia ven biển không thăm dò thềm lục địa hay không khai thác tài nguyên thiên nhiên của thềm lục địa thì không ai có quyền tiến hành các hoạt động như vậy, nếu không có sự thỏa thuận rõ ràng của quốc gia đó.

Đặc biệt, các quyền của quốc gia ven biển đối với thềm lục địa không phụ thuộc vào sự chiếm hữu thực sự hay danh nghĩa, cũng như vào bất cứ tuyên bố rõ ràng nào.

Như vậy, Việt Nam hoàn toàn có quyền thực hiện các hoạt động thăm dò, khai thác dầu khí tại thềm lục địa của mình. Đây là một quyền đương nhiên của quốc gia ven biển như Việt Nam được hưởng mà không thể có một quốc gia nào khác có quyền tranh chấp đối với quyền ấy. Đây là thềm lục địa của Việt Nam, chứ không phải là vùng biển tranh chấp với Trung Quốc (nơi diễn ra sự kiện cách bờ biển Việt Nam chưa tới 120 hải lý và cách bờ biển đảo Hải Nam của Trung Quốc khoảng 340 hải lý). Vậy mà tàu hải giám của Trung Quốc lại ngang nhiên vào gây sự và có hành vi cắt dây cáp của tàu Bình Minh 02 ngay trên thềm lục địa của Việt Nam, hành động đó là một hành vi vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế, cộng đồng quốc tế cần phải phản đối quyết liệt hành vi vi phạm này.

Vị trí các tàu hải giám Trung Quốc vi phạm chủ quyền vùng biển của Việt Nam và cắt cáp của tàu Bình Minh 02. Đường gạch đỏ đứt khúc là ranh giới vùng đặc quyền kinh tế thuộc Việt Nam. Ảnh: TTXVN

Trung Quốc đã chà đạp luật pháp quốc tế

Điều cần nhớ là khi cả Việt Nam và Trung Quốc đều là thành viên đã tham gia, phê chuẩn UNCLOS 1982, thì theo đúng luật quốc tế (theo cả Hiệp ước về điều ước quốc tế năm 1969 và UNCLOS 1982), tất cả các thành viên phải có nghĩa vụ thực hiện các quy định của UNCLOS 1982. Trong UNCLOS 1982 (Điều 279) cũng đã quy định các quốc gia thành viên giải quyết mọi tranh chấp xảy ra giữa họ về việc giải thích hay áp dụng công ước bằng các phương pháp hòa bình theo đúng quy định tại Hiến chương Liên Hiệp Quốc.

Tại vùng thềm lục địa của mình, Việt Nam hoàn toàn có quyền thực hiện việc thăm dò, khai thác, không phải là vùng đang tranh chấp. Nhưng các hành động mà Trung Quốc sử dụng với tàu Bình Minh 02 đã vi phạm Điều 279 của UNCLOS 1982, Điều 33 của Hiến chương Liên Hiệp Quốc.

Hành vi này của tàu hải giám Trung Quốc cũng vi phạm tới DOC 2002 mà Trung Quốc cùng ASEAN ký kết năm 2002. Theo đó các bên phải tự kiềm chế, không tiến hành các biện pháp làm phức tạp tình hình, không sử dụng hay đe dọa sử dụng vũ lực, tôn trọng năm nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình giữa các quốc gia…

Theo phapluattp